Congres van Wenen 1814-1815
Dankzij de Poolse betrokkenheid bij Napoleon en het (red. IV: dankzij hem) ontstaan van het hertogdom Warschau, werd Polen een onderwerp van gesprekken en verhandelingen op het Congres van Wenen.
De Engelse minister van Buitenlandse Zaken, Robert Castlereagh, stelde o.a. het volgende voor: een onafhankelijke Poolse staat binnen de grenzen van 1772, terugkeer naar de situatie van 1791 inclusief de 3 mei Grondwet of de verdeling van het hertogdom Warschau langs de rivier de Vistula.
bron: muzeum wojska polskiego, Warszawa
De Russische tsaar Alexander I ging daar niet mee akkoord. Hij voelde meer voor het plan, dat samen met Berlijn werd voorbereid.
Rusland zou dan het hele hertogdom Warschau (met uitzondering van Gdansk en Torun) krijgen in geval dat Pruisen het gehele Saksen mocht hebben (…).
Uiteindelijk kregen Pruisen de helft van Saksen, Gdansk en Torun en een deel van de graafschap Poznan en Bydgoszcz, waaruit het Groothertogdom Poznań is opgericht.
Oostenrijk zag van Nieuw-Galicië af en ze kreeg Provincie Wieliczka en het district Tarnów. Krakau werd een vrije stad onder het toezicht van de drie machten (3).
De rest van hertogdom Warschau onder de naam “Koninkrijk Polen” werd in het heersende Rusland geplaatst, ‘in de volledige eigendom van de tsaar, zijn erfgenamen en opvolgers voor eeuwig’.
De Europese mogendheden negeerden de bepalingen van de territoriale integriteit van het Hertogdom van Warschau. Ze hebben geen rekening gehouden met de nationale structuur van het gebied van voormalige Polen.
Volgens professor Ryba, was het wel belangrijk dat de naam “Koninkrijk Polen” opnieuw in het internationale bewustzijn werd teruggebracht, wat de eerdere Russisch-Pruisische overeenkomsten doorstreepte.
De bepalingen van het Weense Congres werden de basis voor de vorming van de politieke orde in Europa tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.
Noch de tsaar noch de Pruisische koning of de Oostenrijkse keizer hield zich aan de beslissingen van het congres.
Na de novemberopstand (powstanie listopadowe 1830) werd de constitutie van het Koninkrijk Polen afgeschaft en na de januariopstand (powstanie styczniowe 1863) werd ook de naam “Koninkrijk Polen” verworpen.
Het Congres van Wenen heeft het natuurlijke recht van de Polen op hun eigen staat niet erkend, noch de grenzen van de Poolse Republiek voor de deling, noch de grenzen van het hertogdom Warschau, dat na de val van Napoleon werd afgeschaft.
Het verdelen van het Poolse grondgebied tussen de buurlanden was nog steeds een gebruikelijke praktijk (1).
Pakt Ribbentrob-Mołotov 1939
Het is niet waar, zegt historicus Leszek Pietrzak, dat Sovjet-Unie vóór de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog de vrede in Europa verdedigde. Vanaf het begin was Sovjet-Unie naast Duitsland het niet eens met de Europese orde die in 1919 in Versailles werd vastgesteld. Dit bracht deze twee landen vanzelfsprekend dichter bij elkaar.
Al in 1922 ontstond hun multilaterale samenwerking, met name op het gebied van militaire dienstverlening (2). Beide landen hebben consequent een nieuwe verdeling van Centraal-Europa nagestreefd (1).
De Vrede van Versailles van 1919 zou de kleinere naties het recht van zelfbeschikking en het recht om zich te verdedigen geven (14 punten van president Wilson).
Heel snel hebben de VS zich aan deze bepalingen onttrokken (geen bekrachtiging in het Amerikaans Senaat en de terugtrekking van de VS uit de Europese politiek).
Het was de premier van Groot-Brittannië, Loyd George die in 1920 Lenin, Trotsky, Kamieniev en Stalin (volgorde van belangrijkheid toen) met alle eer naar Londen uitnodigde en de Poolse bevolking aan de Sovjets wilde geven.
Hij deed het op een meer bewuste en cynische wijze dan Chamberlain in 1938 tegen Tsjechen en Churchill en Roosevelt in Jalta in 1945. Het Westen heeft zijn eigen regels verraden (5), met alle gevolgen voor de toekomst.
Het pact van Ribbentrop-Molotov van 1939 was formeel een non-agressie pact, alsof vrede in de regio zowel Duitsland als Rusland aan het hart lag. Maar het geheime protocol van dit pact liet er geen twijfels over dat het om een deling ging (1).
Het pact betrof niet alleen de verdeling van Europa, het vormde ook de basis voor een nauwe samenwerking tussen Sovjet-Unie en het Derde Rijk.
Bron: dzieje.pl
In het kader van handelsovereenkomsten leverde de USSR het Derde Rijk grondstoffen in ruil voor de Duitse militaire en civiele technologie.
Hierdoor kon het Derde Rijk tussen 1939 en 1941 zijn grondgebied uitbreiden en de Britse economische blokkade omzeilen.
Het was de Sovjet-Unie die tot 1941 een strategische en economische partner en de belangrijkste exporteur van grondstoffen voor de Duitse oorlogsindustrie was.
De inval van de Sovjets in de oostelijke gebieden van het Poolse Republiek op 17 september 1939 was geen vreedzame actie om de Poolse burgers tegen de Duitse bezetter te beschermen. Het was de agressie tegen Polen, die uit het Ribbentrop-Molotov-pact voortvloeide.
Toen 1 september de Duitse legers Polen aanvielen, stond Stalin bewust op het juiste moment te wachten om zijn plaats in de oorlog te nemen. Stalin was vooral bezig met het creëren van de politieke schijn voor de door hem en de Duitsers geplande agressie tegen Polen (2).
Het Ribbentrop-Molotov-pact was een echte verwijzing naar de Russisch-Pruisische afspraken uit de 18e en 19e eeuw over de deling van Polen (1).
Bronnen:
(1) M. Ryba: “Odklamac wczoraj i dzis”/’Historia faktyczna zamiast propagandy – od rozbiorow do PRL, legalizacja niesprawiedliwosci’, str. 15-65
(2) L. Pietrzak: “Piec rosyjskich klamstw”, str. 109
(4) het geheime protocol in pakt Ribbentrop-Molotow, dat de deling van Centraal Europa betrof: https://pl.wikisource.org/wiki/Tajny_protok%C3%B3%C5%82_do_paktu_III_Rzesza_-_ZSRR_z_23_sierpnia_1939
(5) A. Nowak: “Pierwsza zdrada Zachodu”: https://www.youtube.com/watch?v=6bwNvki98No