Geen of verkeerde voorstellingen van de Polen voor de oorlog
Ondanks het feit dat Polen 4% van de vooroorlogse bevolking in Amerika uitmaakten, kwamen zij noch in de films noch in de TV-series voor.
Hollywoods’ voorstellingen van de Poolse gemeenschap vóór de Tweede Wereldoorlog bestonden uit bizarre, barbaarse indringers, kort en “donker getinte” vreemdelingen.
De filmcriticus van Warschau, Jerzy Bossak schreef in 1938: “Onder deze omstandigheden nemen de Poolse thema’s in de buitenlandse films onvermijdelijk een vorm van propaganda aan, gericht tegen Polen en de Polen. Een bewust en opzettelijk laster doet minder kwaad, schreef hij, dan de films, die zonder vijandige bedoelingen zijn gemaakt, die de wereld rondgaan en overal de onwetendheid roekeloos verspreiden“. (1)
Het Bureau of Motion Pictures (BMP) bepaalde het beeld van de oorlog
Tijdens de oorlog mocht het imago van Polen geen negatief effect hebben op Moskou, en het Bureau of Motion Pictures (BMP) bewaakte het werkkader van de filmstudio’s.
Een voorbeeld is “The Song of Russia” van de Metro-Goldwyn-Meyer. Het pact tussen Hitler en Stalin [Ribbentrob-Molotov] moest een noodmaatregel zijn in de Russische strijd tegen het fascisme, en de Sovjet-invasie van Finland en Polen zou een daad van (zelf)verdediging zijn. (2)
In de film ‘The White Cliffs‘ van dezelfde producent, die over de slag om Dieppe*) ging, verzocht de BMP om de Russen in de film op te nemen, ook al vochten de Russen daar niet. De Poolse marine- en landmacht vochten er wel, waar ze zware verliezen leden. De Polen werden echter uit de film weggelaten. (3)
Zowel de BMP als de OWI (Bureau voor Oorlogsvoorlichting) zorgden voor het positieve beeld van de buitenlanders en hun regeringen in de Amerikaanse films. Om de Russen voor het Amerikaanse publiek overtuigender te maken, moesten ze in de Amerikaanse films humoristische mensen voorstellen. (4)
De BMP als de OWI overlegden alles met de Russische ambassade, en drongen bij de filmproducenten aan om hetzelfde te doen bij andere buitenlandse zaken. Dit betrof echter Polen niet. De negatieve beeldvorming over Polen, zijn regering, zijn leger en zijn bevolking is nooit op een berisping van het BMP gestuit. (5)
Bijvoorbeeld de naam van een negatief personage in “Casablanca” van Warner Brothers mocht geen verwarring veroorzaken en duidelijk Italiaans (As-alliantie **)) klinken. Warner Brothers had dit soort dilemma’s niet als het over het beledigen van Polen ging. (6)
Warner Brothers gebruikte opzettelijk twee voor het Poolse volk dierbare namen, Kościuszko en Pulaski, op een beledigende manier.
Kościuszko en Pulaski zijn niet zomaar Poolse namen. Ze zijn net als Lincoln en Washington een begrip zowel in Polen als Amerika. Warschau verbood de films van Warner Brothers en achtte Warner Brothers schuldig aan de “belediging” van de Poolse natie en de “anti-Poolse propaganda”. (26)
Wat de Poolse regering deed, was geen uitzondering. Ook andere landen verboden de films van Warner Brother om politieke redenen. (27) Harry Warner noemde de Poolse regering “antisemitisch”. (26) Desondanks heeft hij delen van de film opnieuw opgenomen en later zijn verontschuldigingen aan de Poolse regering aangeboden. (26)
De Poolse strijdkrachten bestonden niet als categorie, ook niet voor het toetsingsbureau (Motion Picture Producers and Distributors of America, MPPDA). In zijn dagelijkse verslagen keek het bureau naar de titels, de producenten en de manier waarop de oorlog in beeld werd gebracht als de belangrijkste beoordelingscategorieën. Ze vroegen of de film Amerikaanse, Britse, Canadese, Australische, Chinese, Russische, Italiaanse, Japanse en andere strijdkrachten toonde … maar niet de Poolse. (7)
De Polen werden in de Amerikaanse films regelmatig afgeschilderd als geestelijk instabiel, incompetent, verachtelijk, hersenloze schurken, lafaards, verraders, verwaand en nazi-sympathisanten, de Poolse regering beschuldigd van appeasement en fascisme, alles zonder een woord van bezwaar van het BMP (5)
In ‘None Shall Escape‘ staan zinnen over de Polen, zoals ‘het zijn geen mensen, het zijn honden. Maar goede honden. Ze kunnen getraind worden‘. Het is ondenkbaar dat BMP zou toestaan dat een producent over een andere natie op deze wijze kon spreken. (5)
De grootste filmstudio’s in de oorlogstijd
Warner Brothers was in de oorlog bekend van progressieve films (8) en had de meest hartelijke relatie met BMP.
In augustus 1940 kondigde Jack Warner aan dat hij “elke film zou maken die de regering wil, koste wat het kost“. In de herfst van 1940 bespraken Mallet en Harry Warner plannen voor toekomstige samenwerking van Hollywood met de regering. BMP was van mening dat Warner Brothers “de betekenis van de wereldgebeurtenissen had begrepen“. Harry Warner was ‘Roosevelt’s man in Hollywood’ (9)
De Paramount huurde linkse scenarioschrijvers in. Columbia was links en pro-Russisch, net als Universal. (10)
Producenten zoals Louis B. Mayer van MGM en Twentieth Century-Fox waren niet links, maar zij letten op hun eigen financiën. Ze maakten dus ook films voor de politieke doeleinden om tijdelijk aan de vraag in de oorlogstijd te voldoen (11)
Warner Brothers was een absolute bron van anti-Poolse propaganda. “Zij zijn verantwoordelijk voor het anti-Poolse ‘In Our Time‘, ‘Edge of Darkness‘ en de schaamteloze ‘Mission to Moskow‘.” (8)
Alsof ze de schuld van een tegenspoed van hun families bij de Polen zochten, die ook slachtoffer waren van de tsaristische onderdrukking, en niet bij de Russen. Jack Warner ontmoette later beroemde Polen, zoals Nizynski, Shalom Ash, Paderewski, Marie Curie-Skłodowska, David Ben-Gurion, of Artur Rubinstein, maar hij wilde niet met hen praten, hij ‘wilde het niet weten‘. (12)
Bezetting als satire, Sovjet-propaganda en de historische onzin
Volgens Biskupski, had Hollywood genoeg materiaal om eerlijke films over Polen in de oorlogstijd te kunnen maken. Gezien de ideologische setting in Hollywood en een duidelijke aversie tegen Polen moest de uitkomst zwak en gemeen worden.
“None Shall Escape”, tegen beter weten in?
De “None Shall Escape” doet geen poging om het Poolse verzet te prijzen, schrijft Biskupski, geen enkele Amerikaanse film heeft dat ooit gedaan. Maar het is geen aanval op de Polen, in tegenstelling tot de ‘In Our Time‘. Polen is hier slechts een achtergrond voor het lijden van Joden, en de film speelt zich af in het westen van Polen, ver van de betwiste oostgrenzen. (13)
De scenarioschrijver heeft zijn best gedaan om de Polen en de “goede” Duitsers af te schilderen als gelijkwaardige slachtoffers van het nazisme. Uiteindelijk was de film een oproep aan de “Verenigde Naties” om de oorlogsmisdadigers te straffen. (13)
De regisseur van “None Shall Escape“, Andre DeToth wist van de verschrikkingen van de oorlog in Polen. Hij bevond zich in augustus 1939 in Warschau, waar hij een deel van de september-campagne filmde. Toth was zo geschokt door wat hij zag dat hij er een halve eeuw niet over sprak. In 1994 begon hij in zijn memoires daarover te schrijven, nog steeds niet in staat om op te schrijven wat hij zag. Kort voor zijn dood vertelde hij, dat:
“de Duitsers dwongen hem gruwelijke scènes te filmen, ‘het was zo afschuwelijk toen ze de uitgehongerde mensen bijeenbrachten en hen als honden sloegen. Toen de camera’s draaiden, riepen ze “lachen! glimlachen!” En de mensen glimlachten en ze gaven hen brood. Dan stopten ze de camera’s. “Genoeg!” en de soldaten pakten de mensen het brood af. Ze toonden deze dingen in heel Duitsland, over de hele wereld’.” (14)
“To Be Or Not To Be”, Duitse bezetting als satire
“To be or not to be” uit 1942 is een satirisch portret van de bezette Warschau en de ellende van de Joden. Geen enkele andere Hollywood-film over de Duitse bezetting had karakter van een satire.
Bosley Crowther schreef in de New York Times dat de film “bedoeld was om een aanstoot te geven“. “Om het lijden van Warschau als achtergrond te gebruiken voor zo’n clownsstreek was ‘walgelijk”, schreef hij. (15)
De producenten, Ernst Lubitsch en Alexander Korda wilden de Polen voorstellen als een volk die de ‘Amerikaanse aandacht onwaardig’ is. Alle Poolse inspanningen in de oorlog worden in de film tot een onbelangrijke voetnoot gereduceerd. De conclusie moest zijn: Polen zijn onbelangrijk en niet in staat zich aan het moderne wereld aan te passen, de belangrijke beslissingen worden overgelaten aan de Britten. In deze film heeft bijna niemand van Poolse afkomst gespeeld. (16)
“In Our Time”, vijandig, vol met Sovjet-propaganda en historische onzin
“In Our Time” stelde Polen in een verschrikkelijk daglicht, precies zoals de scenarioschrijvers het bedoeld hadden. (17)
Howard Koch en Ellis St. Joseph gebruiken in de film directieven van de Komintern tegen Polen. (18)
De beschuldiging dat de vooroorlogse regering in Polen en haar opvolger, de regering in ballingschap in Londen, product waren van een corrupte aristocratie, niet representatief voor de meerderheid van de bevolking, was een Sovjet-propaganda, die sinds 1939 werd herhaald als rechtvaardiging voor een aanval op Polen (19), en een excuus om de wettige Poolse regering door “een ander” te vervangen. (20)
De film was een aanval op de belangrijke Poolse waarden zoals patriottisme en katholicisme. De Poolse familie werd uitgebeeld als broeinest van bijgeloof en onwetendheid, en het Poolse platteland als feodaal. De “In Our Time” prijst de Sovjet-Unie als modern en vrij land. (21)
Terwijl de Poolse landhuizen juist een enclave van moderniteit waren. De adel had het algemeen welzijn voor ogen, en de vooroorlogse landeigenaren speelden een belangrijke rol in de landbouwverenigingen. Hun landgoed was het centrum van geavanceerde landbouwtechnologie, en het culturele leven op het platteland.
Verder zijn er geen Duitsers of Italianen in deze oorlogsfilm te bekennen, voor Koch zijn het dus de Polen de nazi-fascisten in de film. (18)
Warner wist wat hij deed en de BMP tolereerde het.
In 1944 had Moskou alle karten in de hand
Dit alles was geen toeval. De film “In Our Time” ging in première in februari 1944, een jaar na Katyń en na het verbreken van de diplomatieke betrekkingen met Moskou.
Moskou weigerde de wettige Poolse regering te erkennen. De Amerikanen bezweken onder deze druk en ze lieten de Poolse regering in ballingschap vallen. De film verschafte een rechtvaardiging voor een dergelijke daad.
Op 3 juli werd generaal Sikorski, de eerste minister van Polen, vermoord. In november bespraken Churchill, Roosevelt en Stalin Poolse zaken zonder Polen. (22)
Uit de recensies blijkt duidelijk dat de film van Koch en St. Joseph een politieke aanval was. Net toen het Amerikaanse publiek moest kiezen of Warschau of Moskou steunen, presenteerde Hollywood een beeld van Polen dat verwerping verdiende. (20)
En zelfs als dit alles waar zou zijn geweest?
Biskupski vraagt zich in zijn boek af, zelfs als alles, wat de filmindustrie in de oorlogstijd over Polen presenteerde waar zou zijn geweest, waarom dan Polen op deze wijze aan de schandpaal nagelen? Vooral in 1943-44 toen er geen twijfel over het lijden van het land bestond en de regering in ballingschap onder uiterst moeilijke omstandigheden werkte? (20)
Dezelfde scenarioschrijvers (Koch, St. Joseph) werkten aan ‘Joan of Paris‘, de Fransen werden op een zeer vleiende manier voorgesteld. Zelfs Italië, een vijandige mogendheid, werd gunstiger uitgebeeld dan Polen. (23)
Op hetzelfde moment dat Warner Brothers een film over Polen maakten, werkten ze ook aan de ‘Mission to Moscow‘, waarin ze hun best deden om Amerika’s andere bondgenoot, Sovjet-Rusland, op een vleiende manier in beeld te brengen. (23) Warner Brothers hield zorgvuldig toezicht op de productie van “Mission to Moscow“, hij nam persoonlijke beslissingen over controversiële kwesties. (24)
Volgens Biskupski had de communist Ring Lardner Jr. gelijk toen hij zei dat de Warners, net als andere studiomanagers, “opzettelijk films maakten die gunstig waren voor de USSR, [en na 1945] probeerden ze het te ontkennen.” (25)
Bittere teleurstelling
Bron: answers.yahoo.com
Eind 1943 worden de territoriale en politieke eisen van de Sovjets duidelijk en agressief. In 1944 bezetten zij Polen en installeerden een marionetten regime in plaats van een wettige Poolse regering.
Na 1944 wilden de Amerikanen en de Britten dat Polen uit de publieke belangstelling verdween. Hun overeenkomst in Teheran en Jalta, waar over het lot van Polen werd beslist in afwezigheid van de Polen, was een kopie van de Conferentie van München [uit 1938], die Hollywood had vaak veroordeeld, maar hier niets van vermeldde. (29)
Pas later begon de wereld aan het moraal van de Sovjets te twijfelen.
De Polen vochten met hart en ziel, te land, ter zee en in de lucht, aan de zijde van de geallieerden. Met een motto ‘voor jullie en onze vrijheid!’ toonden de Polen hun solidariteit aan het Westen en de wereld. Zoals Poolse koning Sobieski bevrijdde Europa van de Turken in 1683. Zoals Kościuszko i Pulaski vochten naast Washington in de burgeroorlog in de VS. Dezelfde solidariteit toonden Poolse soldaten in de Tweede Wereldoorlog.
Het moest een niet te beschrijven teleurstelling zijn geweest, toen het tegen het einde van de oorlog bleek, dat hun land in Jalta aan de Sovjets werd verkocht, en dat ze geen kans meer hadden om naar huis terug te keren. Ze werden zelfs niet uitgenodigd voor de overwinningsparade.
Vorige blog: Deel 3: Hollywood’s Joden en hun verleden
Volgende blog: Deel 5: Feiten over Polen
Meer lezen/zien:
Culture.pl, Touching world war II survivor testimonies: ‘3. Nowhere to go at the end of the war: https://culture.pl/en/article/6-touching-world-war-ii-survivor-testimonies
Blog#44: De oorlog, die het lot van de wereld veranderde
Blog#26: Tweede Wereldoorlog, vernietiging van de Poolse elites
*) De aanval op Dieppe, ook bekend als De slag om Dieppe of Operatie Jubilee, was een geallieerde aanval op de door de Duitsers bezette havenstad Dieppe, gelegen aan de noordelijke Franse kust, tijdens de Tweede Wereldoorlog, die plaatsvond op 19 augustus 1942. Bron: Wikipedia (NL)
**) As-mogendheden, ook wel de ‘as’ genoemd, vormden voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog een alliantie, waarvan de kern bestond uit Duitsland, Italië en Japan. De term werd voor het eerst gebruikt door de Italiaanse dictator Benito Mussolini in november 1936 toen hij sprak over een as Rome-Berlijn nadat Italië en Duitsland een vriendschappelijk verdrag hadden getekend. Bron: Wikipedia (NL)
Bronnen:
Poolse versie van het boek van Mieczysław B.B. Biskupski: “Hollywood’s war with Poland 1939-1945“, The University Press of Kentucky, 2010; Internet verkoop: fijorre@fijorr.com/www.fijor.com – prof. M.B.B. Biskupski is een Amerikaanse historicus aan Central Connecticut State University, VS:
(1) pag. 64-65
(2) pag. 138
(3) pag. 143-144
(4) pag. 140-141
(5) pag. 142-143
(6) pag. 142, voetnoot nr 22
(7) pag. 145
(8) pag. 334
(9) pag. 135-136
(10) pag. 335
(11) pag. 340
(12) pag. 363
(13) pag. 195
(14) pag. 196/cytaat uit: Francis P., Wise Guys: A Virtual Roundtable with Three Americam Filmmakers of an Extremely Rare Vingage, ‘LA Weekly”2.05.2002 http://www.laweekly.com/2002-05-02/film-tv/wise-guys
(15) pag. 149
(16) pag. 154
(17) pag. 181
(18) pag. 177
(19) pag. 183
(20) pag. 189
(21) pag. 167
(22) pag. 184
(23) pag. 190
(24) pag. 370, voetnoot nr 40
(25) pag. 371, voetnoot nr 42
(26) pag. 372
(27) pag. 372, voetnoot, 44
(28) pag. 372, voetnoot, 45
(29) pag. 106-107