Introductie
Slag bij Grunwald, (Eerste Tannenberg), (15 juli 1410), veldslag bij Tannenberg (Pools: Stębark) in het noordoosten van Polen (voorheen Oost-Pruisen) die een belangrijke Pools-Litouwse overwinning was op de ridders van de Duitse Orde. De slag betekende het einde van de expansie van de orde langs de zuidoostelijke kust van de Oostzee en het begin van het verval van haar macht. (1)
250 jaar lang
Als kind leerde ik op school over de slag bij Grunwald als een terechte en belangrijke overwinning van de Poolse koning, Władysław II Jagiełło op de op de uitbreiding beluste en bloeddorstige Duitse Orde.
In het Poolse koninkrijk (christelijk sinds de doop in 996) was gebruikelijk dat het bekeren van inheemse niet-christelijke stammen gebeurde op basis van hun vrije wil.
250 jaar lang voerde de Duitse Orde oorlog tegen de heidenen (en niet alleen) in de naam van het verbreiden van het christelijk geloof.
Zowel Polen als Litouwen leken ver weg van de westerse beleving en de misdaden konden onopgemerkt door gaan. De Duitse Orde beweerde bemachtigd te zijn zowel door de paus als de keizer.
Botsing tussen twee beschavingen
Volgens Magdalena Ziętek-Wielomska van het onderzoeksinstituut Pro Vita Bona (2), was de slag bij Grunwald veel meer dan alleen een strijd tussen twee landen. Hier ging om een visie van Europa.
Zou Europa bestaan uit soevereine staten of tot één politieke eenheid worden, met een keizer en ondergeschikte koningen onder Duitsers.
Aan de kant van de Duitsers stond toen het West-Europese ridderschap, dat het idee van één rijk omarmde. Het diende ook als instrument van de uitbreiding van het keizerlijk imperium. De zogenaamde bekering van de heidenen was gelijk aan een uitbreiding van de keizerlijke macht.
Ook het Vaticaan, verstrikt in politieke relaties, wedijverend om de dominantie, liet door de geschiedenis zien dat het dichter bij de Duitsers stond dan bij de Polen.
De concilie van Konstanz (1414-18)
Het doel van de concilie was het oplossen van het Grote Schisma en het afrekenen met de reformatiebeweging van Jan Hus.
De concilie van Konstanz bracht bij elkaar 29 kardinalen, 134 abten, 183 bisschoppen, en 100 doctors in de rechten en in de godgeleerdheid. Dit was het grootste concilie van die aard in de middeleeuwen, en het bracht tienduizenden mensen naar de kleine stad, onder wie vertegenwoordigers uit het zuiden tot Ethiopië en uit het oosten tot Rusland. (3)
Maar er gebeurde ook meer
Paweł Włodkowic, Pools rechtsgeleerde en rector van de Academie van Krakau, diende tijdens de concilie een wetsvoorstel in, over “Het gezag van de paus en de keizer over de ongelovigen en over de kruistochten“.
Het wetsvoorstel ging over principes, respect voor de mens, ongeacht zijn geloof en overtuiging, een vreedzaam, ordelijk internationaal leven en respect voor de lands grenzen.
Tegenover zich had hij de machtigste toen Europese heerser van Europa, Sigismund van Luxemburg en beschermheer van de Duitse Orde, en een dominicaan Johannes Falkenberg, “een prediker van het evangelie van bloed en ijzer“, in de lijn met de politiek van de Orde. (4)
Paweł Włodkowic en zijn pleidooi
In zijn pleidooi wees hij erop, dat:
- De keizer niet mag schenken wat niet van hem is, dit soort claims zijn ongegrond
- in de relaties tussen naties zoals in de relaties tussen mensen, gelden dezelfde morele principes: doe geen kwaad
- oorlog rechtvaardig is om een afgenomen zaak terug te krijgen of om je land te verdedigen, maar niet uit wraak, haat of hebzucht
- vechten geen misdaad is, maar omwille van winst is het een zonde
- heidenen op gelijke voet met christenen staten mogen hebben, en dat zij niet gedwongen mogen worden te geloven en dus onderdrukt, vermoord en geplunderd worden. Volgens de natuurwet is het de vrije wil die beslist of men zich bekeert
- de keizer geen recht heft om over de hele wereld te heersen
“Ongetwijfeld zou het het beste zijn als er één macht en één heerser op aarde was; dit ideaal heeft echter niets met de werkelijkheid te maken, (…) de wereld zoals hij is, kan niet geregeerd worden door één heerser; een universele macht is schadelijk voor het christelijke Polen en schadelijk voor het algemeen welzijn, en aangezien het onmogelijk is om die te hebben, zou het gepast zijn als die ook wettelijk ophield te bestaan”
Paweł Włodkowic, Concilie van Konstanz (1414-18)
De aanwezigen waren onder de indruk van de woorden van Włodkowic. Het was duidelijk aan welke kant de waarheid stond. Włodkowic liet bovendien het ware gezicht van de Duitse Orde zien.
Zijn tegenstanders konden alleen in woede uitbarsten, Polen vervloeken en demoniseren, om te “bewijzen” dat alleen de Duitse Orde het ware christendom voorstond.
De Great Reset van de XV eeuw gestopt
De overwinning bij Grunwald en het optreden van Pawel Włodkowic tijdens de concilie van Konstanz hebben de Great Reset van toen gestopt.
Polen hebben laten zien dat ze al in de XV eeuw hun eigen, goed geformuleerde ideologie hadden, nl: dat iedereen recht op zelfbeschikking heeft, zelfs heidenen (Thomisme). De rationaliteit en vrije wil zijn de grondbeginselen van het leven.
Duitsers hadden zowel de leer van Thomas Aquinas als de Gregoriaanse hervorming verworpen, en hun politiek op de kracht van de sterkere gebaseerd.
Als men de kaarten van Europa, uit 1388-1455, de Duitse plannen in 1914-18 en de huidige, regionale verdeling binnen de EU met elkaar vergelijkt, kan man zich niet aan een indruk onttrekken, dat één en hetzelfde plan nog steeds wordt gerealiseerd.
Central Europa in de huidige verdeling in regio’s zou één cultureel gebied moeten verenigen. Maar is het zo?
Duitsland vertegenwoordigt de Byzantijnse, ceremoniële beschaving, met absolute gehoorzaamheid aan de staat. De staat vertegenwoordigt hier de wil van God.
Polen vertegenwoordigt Latijns-Westerse beschaving, gebaseerd op Griekse filosofie, Romeinse wetten en Christendom. Een beschaving van ratio en vrije wil van de mens.
Verder naar het Oosten hebben we het weer te maken met een z.g.n. turijnse beschaving, gevormd door de Mongoolse khan en zijn wreedheden. Het staatshoofd is ook het hoofd van de Russische Orthodoxe kerk.
Het zijn totaal verschillende culturele codes.
=============================================
Vorige blog: Duits imperialisme
Bronnen:
(1) https://www.britannica.com/event/Battle-of-Grunwald-1410
(2) “Grunwald, bitwa o zasady” [Grunwald, een strijd om principes]: https://youtu.be/w3IBkWeHDTQ
(3) https://www.thoughtco.com/council-of-constance-4172201
(4) “Krajobraz po Grunwaldzie”, monodram Ryszarda Filipskiego [“Het landschap na Grunwald”, film van Ryszard Filipski]: https://youtu.be/8NCbdhh-LKE