Polen was omringd door de absolute staten, die al lang geleden hun zinnen op het Poolse grondgebied hadden gezet.
De voor hen gunstige situatie heeft helaas het Poolse adel, althans een aanzienlijk deel daarvan zelf gecreëerd: onenigheid, eigen belang voorop en het fout denken dat een ander land belang zou hebben in het versterken van Polen.
Daar kunnen we niet omheen. Zij hebben tegen de wil van het volk Frederick van Saksen op de Poolse troon toegelaten, die het land had verraden en verzwakt. Zonder een sterk leger werd Polen een makkelijker prooi.
Het jaar 1717 kan gezien worden als het begin van het verliezen van de onafhankelijkheid van Polen. Toen hebben de Saksen en Russen het Poolse parlement hun wil opgelegd en Polen van de naburige landen afhankelijk gemaakt.
In 1763 schreef de Pruisische koning Frederik II aan Catherine II om samen te werken in het geval dat Polen zonder koning zou blijven. En inderdaad, acht maanden later stierf de Poolse koning August III van Saksen.
Meteen maakten Pruisen en Rusland een afspraak om geen hervormingen in Polen toe te laten. Vooral ging het om twee zaken: het behoud van de verkiesbaarheid van de Poolse koningen en om het zgn. Liberum Veto (“gouden vrijheid”).
Het Liberum Veto was zeer gunstig voor de Polen vijandige staten.
Voor Catharina II of de koning van Pruisen was voldoende om alleen één omgekochte afgezant te hebben om hem op elk gewenst moment de zitting van het parlement te laten afbreken.
De Russische keizerin probeerde met hulp van haar agenten in Polen de meerderheid tegen de hervormingen te vinden. Onder de hoede van de Pruisische spionnen en de Russische generaals ontstonden in het hele land militaire allianties (confederaties) van ‘dissidenten’, d.w.z. andersgelovigen.
Pruisen en Rusland probeerden de andersgelovigen in Polen tot godsdienstoorlogen aan te zetten, maar ze slaagden er niet in. Velen van hen begrepen snel dat ze slechts gebruikt werden voor de politieke intriges.
Wel lukte de militaire alliantie (konfederacja radomska genoemd), ter verdediging van het liberum veto, om eventuele hervormingen in het land te voorkomen.
Pruisen en Rusland stuurden onmiddellijk 30.000 troepen als zogenaamde ‘hulp’ aan de ‘bondgenoten’. Het parlement werd gedwongen tot afschaffing van de vastgestelde hervormingen. De verdedigers van het liberum veto zagen te laat in dat het niet om hulp ging maar om de invoering van de Russische militaire macht in Polen.
Vier jaar lang duurde de strijd (konfederacja barska genoemd) om de Russische troepen uit Polen weg te jagen.
Toen heeft de keizerin een nieuwe list verzonnen.
Haar afgezanten hebben het eenvoudige Oekraïense volk tegen alles wat Pools en katholiek was, aangezet. Het ging zo ver dat de orthodoxe kerkleiders de messen wijdden, waarmee de Poolse bevolking zou worden afgeslacht.
In een bloedbad in de plaats Human werden bijna 10.000 mensen gedood. Over de daders, Russische “hajdamaki” sprak men, dat ze erger dan wilde dieren waren.
De Russische regering wilde zijn handen van deze slachting afwassen en ze rekende met de daders af.
De strijd tegen het Russische leger verspreidde zich van Oekraïne tot aan Krakou.
De Poolse koning was geen voorstander van dergelijke acties. Catharina II eiste van hem dat hij samen met de Litouwse en Russische troepen tegen de opstandelingen zou optreden. En dat deed hij.
De koning had zich in zijn politieke oordeel vergist. Hij hoopte hiermee iets bij de keizerin te bereiken. Ondertussen, al in 1770 vonden tussen Sint-Petersburg en Berlijn gesprekken plaats over een deling van Polen.
Vorige blog: “Words Matter – Truth About German Nazi Camps”
Bron:
(1) F. Koneczny, “Dzieje Polski”, Polska w Uniach – Rozbiory Polski st. 285-291
Afbeelding: op basis van een foto van ekspedyt.org
